Rysunki wykonane przez pułtuskiego inspektora budowlanego - Treplina w 1797 roku. Istniał jeszcze wtedy "dom duży", choć jak opisuje Treplin "był już w ruinie". Dzięki tym rysunkom (i tak bardzo dokładnym jak na owe czasy) można zauważyć, iż blankowanie ściany zachodniej jest nietypowe (jednolita ściana osłonowa, wznosząca się ponad koronę muru na wysokość ok. 145 cm) Typowy krenelaż występuje na zwieńczeniu baszt. "Ząby" mają 96,5 cm szerokości i tyleż wysokości nad poziom muru zasadniczego, przerwa między nimi wynosiła ok. 24 cm a ich dolna krawędź wznosiła się nad poziom podstawy o taką samą ilość cm.
Zaznaczone są obydwie bramy (południowa brama istniała w fazie budowy zamku, potem ją zamurowano, a po potopie szwedzkim znowu była czynna - także na w/w rysunku) Brama zachodnia jest wąska i niska (2,42 m szerokości i 2,65 m wysokości). Uwagę zwracają ogromne przypory (2x większe niż obecne) i brak odtworzonego niedawno "gabinetu prospektowego"...
Treplin ukazał nam także układ zawalonych pokoi w "domu dużym". Niestety, rysunku samego domu nie pozostawił. Prawdopodobnie większość pałacu już wówczas nie istniała, a w jego środkowej części wzniesiona była nowa, jednopiętrowa wieża, w której przechowywane były księgi sądowe.
Dużą zaletą zbioru, jest także plan sytuacyjny warowni, gdzie zaznaczono ówczesny przebieg rzeki Łydyni oraz m.in. resztki spalonego mostu, prowadzącego do zamku od strony miasta:
Dokumenty Treplina odnaleziono w Białymstoku w roku 1988.
]]>Do niedawna, ze względu na brak dokładnego planu miasta z XIX wieku, lokalizacja tej świątyni była jedynie hipotetyczna. Co prawda jeszcze przed II wojną światową Czesław Słoński (nauczyciel miejscowego gimnazjum, poeta i redaktor "Kroniki Ciechanowskiej") na podstawie planów użyczonych mu przez ostatniego ordynata opinogórskiego, hr. Edwarda Krasińskiego wskazał rzeczone miejsce, to jednak część badaczy nadal odnosiła się do tej lokalizacji z pewną rezerwą.
Natomiast prezentowane również na naszym forum plan oraz rejestr z 1851 roku nie pozostawiają już w tej materii istotnych wątpliwości. Pozostałością po kościele św. Małgorzaty jest na wspomnianym planie i w rejestrze Plac św. Małgorzaty – duża działka (nr 258 1/6) należąca w 1851 roku do Probostwa – pomiędzy ulicami Małą i Wielką Świętomałgorzacką. Obecnie południową część działki zajmuje gmach Starostwa Powiatowego (dawny Urząd Wojewódzki, wzniesiony w 1977 r.), a część północną przykrywa poszerzona ulica 17 Stycznia. Poniżej fragment planu z 1851 r., współczesne zdjęcia satelitarne oraz nałożenie planu na wspomniane zdjęcie:
Pozostałości kościoła św. Małgorzaty należałoby poszukiwać we wschodniej części działki, na parkingu przed wejściem głównym do Starostwa. Plan z 1851 r. zatem "narzuca" potencjalnie interesujące miejsce do badań archeologicznych. Inną formą upamiętnienia dawnej świątyni mogłaby być tablica informacyjna przybliżająca jej historię, ustawiona przed budynkiem Starostwa.
]]>